Przygotowani na mróz?
Spadki temperatur dużo poniżej punktu zamarzania oznaczają stres dla roślin i mogą prowadzić do bardzo poważnych szkód. Tylko w Niemczech ubiegłej zimy dotknięte mrozem było 660 000 hektarów zboża i rzepaku. W lutym temperatury ujemne spadły, aż do minus 28°C. W miejscach, w których zasiewy nie zabezpieczone były chroniącą przed mrozem okrywą śnieżną, rolnikom nie pozostało nic innego jak tylko ponowny zasiew plantacji z nadejściem ocieplenia pogody.
Zapobieganie szkodom wyrządzanym przez mróz: Potas pomaga
Również w wielu innych regionach świata przypadki wystąpienia silnych mrozów znacznie uszkodziły plantacje roślin – w odległych częściach Europy i Ameryki Północnej, ale też w wysoko położonych rejonach Azji czy Ameryki Południowej.
Uszkodzenia powstałe wskutek zimy na początku 2012r. w Niemczech (zdjęcie: Elfrich, K+S Minerals and Agriculture GmbH)
Mróz ma wpływ na wiele funkcji rośliny. Z tego powodu istnieją rozliczne przyczyny powstawania uszkodzeń wskutek mrozu.
Śmierć mrozowa: cukier i potas jako środek zapobiegający zamarzaniu.
W przypadku tak zwanej śmierci mrozowej dochodzi do zniszczenia komórek przez kryształki lodu. Rośliny mogą się przed tym chronić poprzez magazynowanie w komórkach potasu i cukru. Obydwa te składniki obniżają punkt zamarzania soku komórkowego i mają działanie podobne do środka zapobiegającego zamarzaniu. Jeśli podczas tworzenia się lodu w przestrzeniach międzykomórkowych roślina pozbawiona zostanie wody, wtedy wewnątrz komórki dochodzi do wzrostu koncentracji potasu i cukru, co z kolei powoduje poprawę ochrony przeciwmrozowej.
Ten mechanizm ochronny zaczyna działać podczas aklimacji, czyli zahartowania rośliny. Konieczne są do tego celu zmienne, chłodne temperatury nieco powyżej 0°C oraz lekkie przymrozki. Przy nagłych wystąpieniach silnego mrozu już na początku przerwy wegetacyjnej, rośliny nie są jeszcze wystarczająco odporne na tolerancję niskich temperatur. Oprócz tego odporność na mrozy zależy w dużym stopniu od wyboru gatunku rośliny.
Podczas po aklimatyzacji dochodzi do zmagazynowania potasu i cukru w komórce – które to obniżają punkt zamarzania i podnoszą ciśnienie wewnętrzkomórkowe, tak że kraształki lodu mogą tworzyć się tylko poza komórką.
Bez aklimatyzacji, kryształki lodu mogą uszkodzić błonę komórki, co sprawi, że komórka przestanie funkcjonować.
Śmierć wskutek suszy mrozowej: ochronny wpływ potasu i magnezu
Obok śmierci mrozowej, także śmierć roślin wskutek suszy mrozowej jest jednym z ważnych przyczyn uszkodzeń powstałych po zimie. Głęboko zamarznięta gleba uniemożliwia pobieranie wystarczającej ilości wody. Wynikiem tego jest to, że rośliny „umierają z pragnienia”. Dochodzi do tego głównie wtedy, gdy duże ilości wody wyparowują przez liście – tak jak podczas silnych wiatrów albo podczas słonecznej pogody.
Zrównoważone zaopatrzenie w substancje pokarmowe może przez określony okres czasu chronić rośliny przed śmiercią wskutek suszy mrozowej. Dzięki osmotycznym właściwościom cukru i potasu, jak też dzięki funkcji potasu podczas regulowania komórek zamykających, gospodarka wodna ulega poprawie i nie dochodzi do niekontrolowanej utraty wody przez liście. Magnez wspomaga rozrost korzeni i może przyczynić się do tego, że rośliny nawet mimo lekko zamarzniętej gleby, dzięki doskonale rozwiniętemu systemowi korzeniowemu są nadal w stanie pobrać wodę z głębszych warstw gleby.
Wymarzanie: próba wytrzymałości dla korzeni
Przy gwałtownych zmianach temperatur – na przykład przy temperaturach dodatnich w ciągu dnia i silnym mrozie w nocy – dochodzi do poruszania się gleby, co może spowodować rozrywanie korzeni. Zdolność pobierania wody ulega wtedy zmiejszeniu. Na początku przerwy wegetacyjnej, zanim roślina może się na dobre rozwinąć, muszą najpierw wykrztałcić się nowe korzenie. Przemrożeniu można dobrze zapobiec dzięki ponownemu wzmocnieniu rozsadnika. Poprzez wspieranie rozrostu korzeni, wystarczające zaopatrzenie w magnez także korzystnie wpływa na rekonwalescencję plantacji.
Nie ma żadnej stuprocentowej ochrony przed uszkodzeniami wskutek mrozu. Zrównoważone zaopatrzenie w składniki pokarmowe zawierające potas i magnez pomaga roślinom lepiej przetrwać stres spowodowany mrozem i suszą. Ryzyko wystąpienia strat w plonach ulegnie zmniejszeniu.
